De Bongerd
18 mei 2023
Foto's: Rebke Klokke, Jessica van Bossum, Maud Aarts en Dagobert Bergmans
Deze lente zijn de eerst vruchtbomen de grond in gegaan. Op het perceel van 3,5 hectare tussen het erf en de Glanerbrugstraat is een hoogproductieve boomgaard, ofwel bongerd aangelegd. Het doet denken aan een klassieke appel- of perenboomgaard, waar fruit wordt geteeld in keurige rijen. Maar vergis je niet: ook dit is een voedselbos.
Anders dan in een boomgaard staat hier een enorme diversiteit aan soorten, in rijen met middel-hoge fruitbomen met daartussen rijen met lagere bessenstruiken. Zo maken we maximaal gebruik van het zonlicht. Ook de bomenrijen zelf zijn gevarieerd. In een rij staat bijvoorbeeld steeds een appel, een peer en een olijwilg die voedingstof levert aan z’n buren. Er klimt een kiwibes langs de olijfwilg en in de onderlaag staan kruiden zoals lavendel, rozemarijn, salie en smeerwortel. Die reeks herhaalt zich in de rij. In een volgende bomenrij een reeks met een andere appelsoort, een andere perensoort, en zo verder. De afwisseling zorgt voor een goede samenwerking met het bodemleven en een mooie verdeling van voedingstoffen, water en licht. Zo bouwt zich een ecosysteem op dat zonder bemesting en bestrijdingsmiddelen toe kan.
Omdat dit perceel heel zichtbaar is aan de weg tussen Enschede en Losser doen we extra ons best om een aantrekkelijk en herkenbaar landbouwsysteem neer te zetten. Hier loopt straks de entree vanuit de openbare weg naar het erf, ons uithangbord dus. Daarom hier liever geen jarenlange omschakeling waar je moet zoeken naar de bomen, zoals in de veel startende voedselbossen. De voorbijganger moet er fruit herkennen, zoals rode bessen en pruimen. Daarnaast zijn er nieuwe dingen te ontdekken, bijvoorbeeld de moerbei, honingbes en peerlijsterbes. We hebben voor het ontwerp en de aanleg Sjef van Dongen en zijn team van
Agroforestry Supplies ingeschakeld. Zij weten precies welk fruit in ons klimaat goed groeit, lekker smaakt en in een grootschalige opzet goed oogstbaar is.
Karakteristiek voor dit perceel zijn de rechte lijnen, ontstaan tijdens de ontginning van de heidevelden. Deze gemeenschappelijk gronden werden in de Franse tijd verdeeld onder de Markebewoners, die ze in rationele patronen ontgonnen voor de akkerbouw en veeteelt, versneld door de uitvinding van de kunstmest. De rechte rijen zijn een knipoog naar die geschiedenis. Bijkomend voordeel is dat de bewoners aan de Glanerbrugstraat uitzicht houden het landschap in. In overleg met Sjef zijn de rijen onderbroken in de vorm van eco-zones; “een plukker wordt depressief als ie zulke lange rechte rijen moet oogsten!”
Door de eco-zones en de doorkruising met de nieuwe entreelaan (waarover een andere keer meer) ontstonden zo vanzelf vier delen. De delen B en C, ten zuiden van de entreelaan zijn voor de zelfpluk, met appels, peren, bramen, kruis- en kiwibessen, frambozen, verschillende soorten pruimen, witte, rode, roze en natuurlijk heerlijke zwarte bessen, vlierbessen, lijsterbessen en japanse peren. De delen A en D zijn wat meer ingericht voor machinaal oogsten. Hier veel krent, honingbes en appelbes tussen bomenrijen met abrikozen, moerbei en kornoeljekersen.
Hier en daar hangt nu al een appeltje. Die halen we weg, zodat de planten hun energie in de ondergrondse groei steken. Even geduld dus, maar we hopen jullie volgend jaar uit te nodigen om besjes te komen proeven!
Voor de aanplant namen Sjef en zijn team een plantmachine mee. Aan de voorkant freest de trekker een plantgeul, die in het midden ingeplant en aan de achterkant weer dichtgelegd wordt. We gingen er zelf achteraan om de boompjes recht te zetten en met wat liefde aan te duwen. De planten zater er in mum van tijd in, maar toen de machines vertrokken waren begon het echte werk: De bomen- én bessenrijen van in totaal zes kilometer lengte zijn aan weerszijde toegedekt met worteldoek en houtsnippers, om het oersterke gras op afstand te houden, én om het bodemleven te voeden. De bomen zijn allemaal aan een stevige bamboestok gebonden om goed recht te wortelen.
We hebben ook een tijdelijk druppel-irrigatie-syteem aangelegd om in droge periodes water te kunnen geven. Heel veel werk, maar we zijn, met de droogte van de afgelopen maand, erg blij dat we hiervoor gekozen hebben. Zo krijgen de planten de kans zich stevig te vestigen in nieuwe bongerd, zodat ze over een paar jaar sterk genoeg zijn om op eigen houtje te groeien, bloeien en oogst te geven.
