30 november 2024
Toen ik in 2015 een cursus permacultuur deed kwam ik in aanraking met allemaal nieuwe literatuur en filmmateriaal over planten, tuinen en landschappen. Er ging een wereld voor me open die heel vanzelfsprekend voelde en super positief: We kunnen een bijdrage leveren! Het boek Creating a Forest Garden van Martin Crawford werd me onder de neus geschoven en we keken de film A Permaculture Orchard. Hier legt Stefan Sobkowiakin uit hoe hij een boomgaard met vele soorten fruitbomen, struiken én vaste planten in rijen sorteert, niet naar soort, maar naar oogstperiode. Hij probeert hierin met hulp van insecten en vogels een ecosysteem op poten te zetten om de WOW in voedsel terug te brengen, hmmm! Een minpunt in de film is wel dat Stefan worteldoek gebruikt rondom de boomstammen, omdat hij de jonge aanplant op die manier een kick-start wil geven. Hij laat zien dat het vocht wel door het worteldoek heen sijpelt naar de plantwortels… maar plastic, dat wil je toch niet?
Toch gebruiken wij voorjaar 2023 ook het geweven plastic worteldoek bij de aanleg van de Bongerd. Aan beide kanten van in totaal 6 km bomen en bessen zetten we 50 cm doek vast met nietjes in de bodem. Daar brengen we een flinke laag housnippers op aan. Het doek met de snippers houdt het vocht in de bodem en geeft de jonge aanplant een flinke voorsprong op de grasmat. Dachten we. Het is met zoveel bomen namelijk niet te doen om de grond rondom de stammetjes met de hand vrij te houden van gras en onkruid. Je wil niet met een schep of schoffel per ongeluk de boomwortels beschadigen. Dus moet je de grassen en kruiden die juist hier flink vast lijken te zitten uittrekken...
In datzelfde jaar krijgen we al spijt van de methode met het worteldoek. De bomen en struiken doen het goed, maar het is nauwelijks nog te zien waar het doek ligt. Gras, melde en distels zijn er dwars doorheen gegroeid. Die beschermen in de zomer de hele jonge planten wel tegen de warme zon, maar ondergronds concurreert het gras met de wortels van de bomen. Aan het einde van de zomer komt het gras zo hoog dat de takjes en blaadjes van de kleinere planten erin verdwijnen, en soms zelfs naar de grond worden getrokken, waardoor de nieuwe aanplant geen licht en lucht meer krijgt. Hoe krijgen we alle plantjes los uit de wurggreep van dat gras? Moeten we maaien, trekken, of verder afdekken? Maaien is niet wenselijk omdat je zo misschien het worteldoek beschadigt en microplastics in het milieu verspreidt. Maaien maakt gras ook sterker en dat wil je zo dicht bij de planten juist níet. We zien veel kweekgras dóór het doek heen wortelen. Trekken is veel werk, maar ook zinloos omdat elk stukje wortel terug groeit tot een nieuwe kluit kweek. Door al die witte worteltjes raakt het worteldoek ook problematisch vastgehecht aan de bodem. Het wordt steeds pijnlijker. Ik had niet tegen mijn principes in met plastic moeten gaan werken. Eruit met die troep, voor het nog erger wordt!
Het weghalen is een gigantische klus. We zijn er dit voorjaar mee begonnen en het is nog steeds niet klaar. Er ligt een flinke hoeveelheid organisch materiaal op het doek, nat en zwaar. Dat materiaal is kostbaar en moet terug bij de bomenrij. Maar eerst het doek lostrekken. Het zit vast met de nietjes, maar ook met worteltjes, hele kluiten blijven aan de onderkant plakken. Vele vrijwilligers hebben hun krachten losgelaten op deze klus, pfff. Als het weer en vooral de bodem het toelaat, komt de shovel erbij kijken om het doek los te trekken en zo de ruggen te sparen. Als het doek eenmaal omgekeerd is dan schoffelen of steken we de wortels en kluiten eraf. Soms makkelijk, hele tapijten waar je je laars op kan zetten en roetsj, trekken maar! Andere keren is het zwaar en frustrerend. Een container vol plastic rollen worteldoek is inmiddels afgevoerd. Ook dit is onderdeel van het experiment, je maakt fouten! Door hierover te schrijven hoop ik dat andere grootschalige voedselbossen afzien van de methode met plastic. Het gebruik van gerecycled karton is geen goed alternatief, daarover een volgende keer meer. Vooralsnog zijn we wel heel tevreden over het inzaaien van een mengsel van diverse kruiden en komend groeiseizoen 2025 gaan we tussen de rijen verder experimenteren met pletten, maaien, mulchen en doorzaaien.